Quba qəzasının kəndlərinin talan edilməsi haqqında sənədlər

III FƏSİL: Quba qəzasının kəndlərinin talan edilməsi haqqında sənədlər

1-ci hissə

Quba qəzası kənd sakinlərinin şahid ifadələri

Sənəd № 96

Dindirmə protokolu

Bu il aprel ayının sonunda, Bakı şəhərindən Qubaya gedən və onu yandıran cəza dəstəsi dəmir yolu xətti boyu yerləşən bütün kəndləri talan edir və yandırırdı. Bizim kəndin də aqibəti belə oldu. Camaatın çoxu əvvəlcədən qaçıb getmişdi, amma bir çoxu macal tapa bilmədi.
Onlar kənddə qətlə yetirildi, cəmi 40 nəfər öldürülmüşdür, onların arasında qadınlar yoxdur. Bu qətlə yetirilən adamlar ağ bayraq qaldırmışdı, lakin buna əhəmiyyət vermədilər və onları öldürdülər. Biz kəndə ay yarımdan sonra qayıtdıq. Kənd dağıdılmış və yandırılmışdı. Kənddə 50-yə yaxın ev, iki məscid, bütün bazar və bazarın içində bir məscid yandırılmışdı. Daşınan əmlak qarət edilmişdi. Evlərin yanında olan bir çox tikililər də yanmışdı. Həmçinin bazarın içində olan bir ictimai bina da yandırılmışdı. Biz bolşevikləri görməmişik, lakin görənlər deyir ki, onların demək olar ki, hamısı erməni idi, bir neçə nəfər rus var idi, lakin onlar nə evlərin yandırılmasında, nə də qətllərdə iştirak etməmişlər, onlar hətta erməniləri müsəlmanlara qarşı zorakılıqlardan çəkindirirdilər. Əlavə heç nə deyə bilmərəm.
Oxundu. Savadsızdır.
Tərcümə etdi: Ə.Xanbudaqov (imza)
Komissiyasının üzvü: А.Novatski (imza)
AR DA, f. 1061, s. 1, iş 97, v. 3

Sənəd № 97

Dindirmə protokolu

1918-ci il. 21 dekabr, Quba şəhəri.
Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının üzvü Novatskinin Cinayət Prosessual Məcəlləsinə uyğun olaraq şahid qismində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:
Şəmsəddin Əfəndiyev, Quba qəzası Dəvəçi nahiyəsinin pristavı, 30 yaş.
Mən Quba qəzası Dəvəçi nahiyəsinin pristavıyam. Bu vəzifəyə Dəvəçinin ermənilər tərəfindən dağıdılmasından sonra təyin olmuşam. Mənə məlumdur ki, bir ilin yaz ayının sonunda Bakı şəhərindən Qubaya erməni Amazaspın başçılığı ilə yalnız ermənilərdən ibarət cəza dəstəsi gəlmişdi. Bu dəstə yol boyunca dəmir yoluna yaxın məsafədə yerləşən müsəlman kəndlərini talan edir və yandırırdı. Dəvəçi rayonunda ona yaxın kənd talan edilmiş və yandırılmış, xeyli sayda müsəlman öldürülmüşdür. Dəstənin başçısı Amazaspdan başqa heç kimin adını çəkə bilmərəm. Mənim sahəmdə erməni kəndi Kilvar yerləşir. Bu kənd nə həmin hadisələrdən əvvəl, nə də sonra müsəlmanlar tərəfindən hücuma məruz qalmamışdır, bu kəndin bir nəfər sakini zərər çəkməmişdir, ermənilərdən müsəlmanlar tərəfindən bir kibrit çöpü də oğurlanmamışdır. Bundan əlavə sözüm yoxdur.
Oxundu. İmza.
Komissiyanın üzvü: A.Novatski.
AR DA, f. 1061, s. 1, iş 97, v. 4

Sənəd № 98

Dindirmə protokolu

1918-ci il. 22 dekabr, Quba şəhəri.
Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının üzvü Novatskinin Cinayət Prosessual Məcəlləsinə uyğun olaraq zərərçəkmiş qismində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:
Dadaş Musa oğlu, 38 yaşlı, Quba qəzası Dəvəçi nahiyəsinin Sədan cəmiyyətinin starşinası, savadlı.
Mən dörd kəndin: Sədan, Çarxana, Dərəzarat və Sağlıcan kəndlərinin daxil olduğu Sədan cəmiyyətinin starşinasıyam. Cəmiyyətdə dəmir yolunun 4 verstliyində yerləşən 400 ev var idi. Amazaspın yalnız ermənilərdən ibarət olan 9 eşelon dəstəsi Quba şəhərinin üzərinə yeriyərkən, bizə hücum etdi və Sağlıcan kəndi istisna olmaqla, qalanlarını darmadağın etdi, bu kəndi isə yalnız qarət etdilər. Qalan üç kənd qarət edilmiş və yandırılmışdır, evlərin əksəriyyəti tamamilə yanmışdır. Sədan kəndinin, habelə Çarxana kəndinin məscidləri yandırılmışdır. Beş nəfər qətlə yetirilmişdir, onların arasında bir xəstə qadın – Şahnaz İbrahim Xəlil qızı süngü ilə öldürülmüşdü, xəstə olan qoca Qərib Malik oğlu da süngü ilə öldürülmüşdü. Talançıların hamısı erməni idi, lakin heç birini tanımıram. Dəymiş zərərlər haqqında qərar mənim tərəfimdən təqdim edilmişdir. Əlavə heç nə göstərə bilmərəm.
Oxundu. İmza. (ərəb hərfləri ilə)
Tərcümə etdi: Ə.Xanbudaqov (imza)
Komissiyanın üzvü: A. Novatski (imza)
AR DA, f. 1061, s. 1, iş 97, v. 17

Sənəd № 99

Dindirmə protokolu

1918-ci il. 22 dekabr, Quba şəhəri.
Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının üzvü Novatskinin Cinayət Prosessual Məcəlləsinə uyğun olaraq zərərçəkmiş qismində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:
Nəcməddin İsmayıl oğlu, 39 yaşlı, Quba qəzası Dəvəçi nahiyəsinin Əlixanlı cəmiyyətinin starşinası, savadsız.
Mən dəmir yolundan 12 verstlik məsafədə yerləşən dörd kəndin: Əlixanlı, Eyni Bulaq, Quyu Bulaq və Qara kəndlərinin daxil olduğu Əlixanlı cəmiyyətinin starşinasıyam. Cəmiyyətdə 240 ev var idi. Bu il pasxadan46 sonra yalnız ermənilərdən ibarət olan və Amazaspın başçılıq etdiyi cəza dəstəsi Qubaya gedərkən (sonradan onu yandırdı) bizim cəmiyyətə hücum
etdi və üç kəndi talana və yanğına məruz qoydu. Yalnız Qara kəndi salamat qaldı. Əlixanlı, Eyni Bulaq, Quyu Bulaq kəndlərində məscidləri də yandırdılar. Quran kitabları cırıq-cırıq edildi və yandırıldı, bir Quranın yalnız kiçik bir hissəsi salamat qalıbdır. Cəmiyyət cırılmış Quranı təqdim edibdir. Ermənilərdən heç kimi tanımıram. Bizdən yalnız iki nəfər – starşına Mirzə Məmməd Dostəli oğlu və həmkəndlimiz Gül Hüseyn Məhərrəm oğlu qətlə yetiriliblər. Onlar nümayəndə qismində kəndləri yandırılmamaq xahişi ilə ermənilərin yanına getmişlər, ermənilər onları öldürdülər. Biz hamımız əvvəlcədən qaçmışdıq, ona görə qurbanlarımız yoxdur. Bizə vurulmuş ziyanlar haqqında qərarı təqdim edərəm. Əlavə heç nə deyə bilmərəm.
Oxundu. Savadsızdır.
Tərcümə etdi: Ə.Xanbudaqov (imza)
Komissiyanın üzvü: A.Novatski (imza)
AR DA, f. 1061, s. 1, iş 97, v. 25

Sənəd № 101

Dindirmə protokolu

1918-ci il. 22 dekabr, Quba şəhəri.
Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının üzvü Novatskinin Cinayət Prosessual Məcəlləsinə uyğun olaraq zərərçəkmiş qismində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:
Bala-Əmi Zülfüqar oğlu, 46 yaşlı, Quba qəzası Dəvəçi nahiyəsinin Siyəzən cəmiyyətinin starşinası, savadsız.
Mən üç kəndin: Nardaran, Qara Siyəzən və Ağ Siyəzən kəndlərinin daxil olduğu Siyəzən cəmiyyətinin starşinasıyam. Cəmiyyət dəmir yolunun yaxınlığında yerləşən 250 evdən ibarət idi. Təxminən aprel ayının ortalarında bizim cəmiyyətə Bakıdan gəlmiş silahlı ermənilər basqın etdilər, bir çox evləri yandıraraq kəndi dağıtdılar, daşınan əmlakın hamısını qarət etdilər darmadağın etdilər və 17 nəfəri öldürdülər. Biz onlarla atışdığımız üçün atışmada 10 nəfər, mədənlərdə də 10 nəfəri öldürdülər. Talançılardan heç kəsi tanımıram. Vurulan ziyan haqqında qərar mənim tərəfimdən təqdim edilmişdir. Əlavə heç nə göstərə bilmərəm.
Oxundu. İmza.
Tərcümə etdi: Ə.Xanbudaqov (imza)
Komissiyanın üzvü: A.Novatski (imza)
AR DA, f. 1061, s. 1, iş 97, v. 47

Sənəd № 104

Dindirmə protokolu

Molla Seyfəddin Hidayət oğlu, 50 yaşlı, Quba qəzası Müşkür nahiyəsinin Qiblə Qrız kəndinin məhəllə mollası.
Mən Quba qəzasının Müşkür nahiyəsinin Qiblə Qrız kəndinin məhəllə mollasıyam. Cəmiyyətimizə 200-ə yaxın evi əhatə edən 11 kiçik kənd daxildir. Kəndlər dəmir yolunun 5 verstliyində yerləşmişdir. Amazaspın başçılıq etdiyi ermənilərin cəza dəstəsi Bakıdan Qubaya gedərkən, bu dəstənin yalnız ermənilərdən ibarət olan bir hissəsi, aşağı körpüdə işləyən Nikolay adlı bir erməninin başçılığı ilə bizim cəmiyyətə hücum etdi və onu darmadağın etdi: təxminən 5 kənd yandırılmış, qalanları isə talan edilmişdir. Əmlak oğurlanmış, həmçinin üç məscid və iki məktəb yandırılmışdır. Məscidlərdən biri məktəblə eyni binada yerləşirdi, o bizə vaxtilə 15 min rubla başa gəlmişdi. Ermənilər tərəfindən 10 nəfərədək adam qətlə yetirilmişdir. Yandırılmış evlərin sayı və vurulmuş ziyanın həcmi haqqında qərarları təqdim etmişik.
Əlavə deməyə sözüm yoxdur.
Oxunmuşdur. İmza (ərəb hərfləri ilə)
Tərcümə etdi: Ə.Xanbudaqov (imza)
Komissiyanın üzvü: A.Novatski (imza)
AR DA, f. 1061, s. 1, iş 97, v. 77

Sənəd № 105

Dindirmə protokolu

1918-ci il. 22 dekabr, Quba şəhəri.
Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının üzvü Novatskinin Cinayət Prosessual Məcəlləsinə uyğun olaraq zərərçəkmiş qismində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:
Şeyda Şıx Əli oğlu, 45 yaşlı, Quba qəzası Müşkür nahiyəsinin Qaraqurdlu cəmiyyətinin starşinası, savadsız.
Mən yeddi kəndin daxil olduğu Qaraqurdlu cəmiyyətinin starşinasıyam. Talana qədər cəmiyyətdə hər iki cinsdən min nəfərə yaxın əhalisi olan 128 ev var idi. Kəndlər hər iki tərəfdən dəmir yolu boyu yerləşmişdir. Bu il yazın sonunda yalnız ermənilərdən ibarət olan cəza dəstəsi Bakıdan Qubaya hərəkət edərkən müsəlman kənlərinə hücum edir, onları dağıdır, yandırır, sakinlərini isə qırırdılar. Bu dəstə bizim cəmiyyətə də basqın etmiş, bütün kəndləri bünövrəsinədək yandırmış, yalnız bir neçə kənd salamat qalmışdır. Məscidə od vurulmuş və qismən yanmışdır, bütün daşınan əmlak qarət edilmişdir. Kənddə qaçmağa macal tapmamış 7 nəfər qalmışdı, onların hamısı öldürülmüşdür: bir hissəsi kəndin özündə, qalanı isə yollarda. Mən yandırılmış evlərin və qətlə yetirilənlərin sayı, dəymiş zərərin həcmi haqqında məlumat vermişəm.
Əlavə heç nə göstərə bilmərəm.
Oxundu. Savadsızdır.
Tərcümə etdi: Ə.Xanbudaqov (imza)
Komissiyanın üzvü: A.Novatski (imza)
AR DA, f. 1061, s. 1, iş 97, v. 88

Sənəd № 106

Dindirmə protokolu

1918-ci il. 21 dekabr, Quba şəhəri.
Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının üzvü Novatskinin Cinayət Prosessual Məcəlləsinə uyğun olaraq zərərçəkmiş qismində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:
Hacı Seyid Əbdül Xəlil Hacı Seyid Əli oğlu, 70 yaşlı, Quba qəzası Müşkür nahiyəsi Seyidlər kəndinin sakini.
Quba qəza rəisi Əli bəy dəmir yolu boyu yerləşmiş müsəlman kəndlərinin sakinlərini xəbərdar etmişdi ki, ermənilər müsəlman kəndlərinə hücum edir və onları dağıdırlar. Biz qadın və uşaqları qabaqcadan təhlükəsiz yerə göndərdik, özümüz isə erməniləri qarşılamaq və onlardan bizim kəndlərimizi talan etməməyi xahiş etməyi qərara aldıq. Amma, eşidəndə ki, ermənilər heç bir nümayəndələri qəbul etmir və çoxlu kəndləri və Xudat stansiyasını darmadağın ediblər, onların qarşısına çıxmadıq. Xudat stansiyasında ermənilər mənə məxsus olan 23 dükanı və karvansaramı yandırdılar, dəymiş ziyan yüz min rubldan yuxarıdır. Seyidlər kəndi talana məruz qalmayıb. Əlavə heç nə göstərə bilmərəm.
Oxundu. Savadsızdır.
Tərcümə etdi: Ə.Xanbudaqov (imza)
Komissiyanın üzvü: A.Novatski (imza)
AR DA, f, 1061, s. 1, iş 97, v. 101

Sənəd № 108

Dindirmə protokolu

1918-ci il. 21 dekabr, Quba şəhəri.
Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının üzvü Novatskinin Cinayət Prosessual Məcəlləsinə uyğun olaraq zərərçəkmiş qismində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:
Məmməd Rəsul Xamməd oğlu, 43 yaşlı, Quba qəzası Müşkür nahiyəsi Şollar kəndinin sakini, savadsız.
Mən Quba qəzasının Şollar kəndinin ağsaqqalıyam. Bizim kəndimiz, Xudat stansiyasının 1 verstliyində, dəmir yolu xəttinin yaxınlığında yerləşir. Bizim kənddə tikililər və anbarlarla birlikdə cəmi 16 ev var idi. Bolşeviklər dəmiryol xətti boyu yerləşən kəndlərə və Quba şəhərinə basqın edən zaman, biz hər şeyi taleyin hökmünə qoyaraq öz kəndimizdən qaçdıq. Bir neçə həftədən sonra geri qayıtdıqda isə kəndi darmadağın edilmiş vəziyyətdə gördük: evlər, anbarlar və bir neçə digər kəndlər yandırılmış, daşınan əmlak qarət edilmişdi. Biz bolşevikləri görməmişik, amma onları kim görübsə, danışır ki, onlar yalnız ermənilərdən, yəhudilərdən və bir neçə rusdan ibarət idi, və kəndləri yalnız ermənilər yandırırdılar. Bizim kəndin məscidi də yandırılmışdır. Öldürülənlər yoxdur. Dəymiş zərərlər haqqında qərar bizim tərəfimizdən təqdim edilmişdir. Əlavə heç nə göstərə bilmərəm.
Oxundu. Savadsızdır.
Tərcümə etdi: Ə.Xanbudaqov (imza)
Komissiyanın üzvü: A.Novatski (imza)
AR DA, f. 1061, s. 1, iş 97, v. 110

Sənəd № 109

Dindirmə protokolu

Sənəd № 110

Dindirmə protokolu

1918-ci il. 22 dekabr, Quba şəhəri.
Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının üzvü Novatskinin Cinayət Prosessual Məcəlləsinə uyğun olaraq zərərçəkmiş qismində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:
Həsən bəy Şıxlarski, 40 yaşlı, Quba qəzası Müşkür nahiyəsi Şıxlar kəndinin sakini, savadlı.
Bu il aprel ayının sonunda Amazaspın başçılığı altında erməni qoşun dəstəsi Quba şəhərinə yollanarkən bizim Şıxlar kəndinə hücum etmiş və onu tamamilə dağıtmışdır: bütün evlər və tikililər yandırılmış, daşınan əmlak qarət edilmişdir. Bundan başqa, həmin dəstə tərəfindən Xaçmaz stansiyası yanındakı qəsəbə də bazarla birlikdə dağıdılmışdır. Bizim burada yüzə yaxın tikilimiz var idi: evlər, dükanlar, anbarlar, saraylar. Dəstə bu tikililərin hamısını yandırmışdır. Bizim evlərdən və tikililərdən əlavə Xaçmaz stansiyası yanında digər şəxslərə mənsub olan tikililər və evlər də yandırılmışdır. Talançılardan heç birinin adını çəkə bilmərəm, çünki onlar Amazaspın dəstəsindən olan adamlar idi. Şıxlar malikanəsini və Xaçmaz stansiyasını darmadağın etməklə ermənilər mənə rublun indiki məzənnəsi ilə iki milyon rubldan artıq ziyan vurmuşlar. Mənim Şıxlar mülküm Qıraqlı cəmiyyətinə, Xaçmaz stansiyası isə Qaraqurtlu cəmiyyətinə daxildir. Bundan əlavə sözüm yoxdur.
Oxundu. İmza. (ərəb hərfləri ilə)
Komissiyanın üzvü: А.Novatski (imza)
AR DA, f. 1061, s. 1, iş 97, v. 118

Sənəd № 111

Dindirmə protokolu

1918-ci il. 21 dekabr, Quba şəhəri.
Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının üzvü Novatskinin Cinayət Prosessual Məcəlləsinə uyğun olaraq zərərçəkmiş qismində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:
Ulubəy Xeyirbəy oğlu, 50 yaşlı, Quba qəzası Müşkür nahiyəsi Susay kəndinin fəxri nümayəndəsi. Savadsız.
Mən Susay kəndinin sakinlərinin maraqlarını təmsil edirəm. Bizim kəndimiz dəmiryol xəttindən yarım verst aralı məsafədə yerləşir. Kəndimizdə 50 ev var idi. Quba şəhəri talan edildikdən sonra ermənilər Bakı şəhərinə qayıdanda, biz öz kəndimizdən qaçdıq. Ermənilər kəndi tutdu və dəmir yolu bərpa edilənədək orada qaldılar. Onlar bütün kəndi talan etdilər,
daşınan əmlakın hamısını oğurladılar, çıxıb gedəndə isə kəndi yandırdılar. 30-a yaxın ev və məscid yandı. Sakinlərdən heç kim öldürülməmişdir. Bizim tərəfimizdən yandırılmış evlərin və oğurlanmış əmlakın sayı haqqında məlumat təqdim edilmişdir. Əlavə heç nə deyə bilmərəm.
Oxundu. Savadsızdır.
Tərcümə etdi: Ə.Xanbudaqov (imza)
Komissiyanın üzvü: A.Novatski (imza)
AR DA, f. 1061, s. 1, i. 97, v. 130

Sənəd № 112

Dindirmə protokolu

1918-ci il. 21 dekabr, Quba şəhəri.
Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının üzvü Novatskinin Cinayət Prosessual Məcəlləsinə uyğun olaraq zərərçəkmiş qismində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:
İbrahim Zahidov, 50 yaşlı, 6-cı dairə Samborçağın mirabı, Qusar nahiyəsi, Tarcal cəmiyyəti, eyni adlı kəndin sakini, savadlı.
Bizim kəndimiz dağlarda, Qusar nahiyəsində yerləşir, lakin bizlərdən çoxu yay-qış aşağıda yaşayır, daha dəqiq desək: 5 bölüm Müşkür nahiyəsində, 3 bölüm isə Qusar nahiyəsində. Bu ilin aprelində ermənilər tərəfindən gözlənilən təhlükə qarşısında biz ailələrimizi əmlakla bərabər Tarçal kəndinə, dağlara göndərdik, bölümlərdə isə müdafiə üçün gözətçilər qoyduq. Ermənilər bir neçə dəfə bizə yaxınlaşmağa cəhd göstərdilər, amma biz atışmaya girərək, onları yaxına buraxmırdıq. Ona görə də bizim cəmiyyət talana məruz qalmayıb və ziyan çəkməyib. Sakinlərdən yalnız bir nəfər öldürülüb, o da bizdə yox, Quba şəhərində. Bundan əlavə sözüm yoxdur.
Oxundu. İmza.
Komissiyanın üzvü: А.Novatskiy (imza)
AR DA, f. 1061, s. 1, iş 98, v. 16

Sənəd № 113

Dindirmə protokolu

1918-ci il. 20 dekabr, Quba şəhəri.
Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının üzvü Novatskinin Cinayət Prosessual Məcəlləsinə uyğun olaraq zərərçəkmiş qismində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:
Rüstəm Fileydan oğlu, 5-ci Fəthibəy nahiyəsi Nügədi cəmiyyətinin starşinası.
Mən Quba şəhərinin 7 verstliyində yerləşən Nügədi kəndinin starşinasıyam. Qabaqcadan deyim ki, öz şəhadətimdə dəqiq vaxt göstərə bilməyəcəyəm. Quba şəhərini artıq talan etdikdən sonra bizim kəndə piyada və atlı erməni və yəhudi dəstəsi gəldi. Onlar sakinləri qarət etməyə başladılar, qarət etdiklərini furqonlara yığır və aparırdılar. Müqavimət göstərənləri ölümlə hədələyirdilər. Sonra bizi məscidin yanına yığdılar və tüfəng və pulemyotları üstümüzə tuşladılar. Onlar yalnız kişiləri yığmışdılar və heç bir səbəb olmadan bizə atəş açmağa başladılar. Beş nəfəri öldürdülər, iki nəfəri yaraladılar, qalanları qaçdı. Bizi təqib etməyə başladılar. Bu vaxt Qubadan 2 atlı əsgər gəldi. Onlar öz başçılarından əmr gətirmişdilər ki, bizə toxunmasınlar, belə ki, biz onlarla barışıqdayıq. Ermənilər dərhal bizi təqib etməyi və qarətləri dayandırdılar. Bizlərdən 4 nəfəri girov götürdülər, amma ertəsi gün onları buraxdılar. O vaxtdan daha bizi heç kim narahat etmirdi. Bizim kənddə 5 yandırılmış və dağıdılmış ev vardır. Daha deməyə sözüm yoxdur.
Oxundu. İmza.
Tərcümə etdi: Ə.Xanbudaqov (imza)
Komissiyanın üzvü: A.Novatski (imza)
AR DA, f. 1061, s. 1, iş 98, v. 95

Sənəd № 114

Dindirmə protokolu

1918-ci il. 21 dekabr, Quba şəhəri.
Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının üzvü Novatskinin Cinayət Prosessual Məcəlləsinə uyğun olaraq zərərçəkmiş qismində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:
Rza Səfər-Əli oğlu, 45 yaşlı, 5-ci Fəthibəy nahiyəsi Möhüç cəmiyyəti eyniadlı kəndin starşinası, savadsız.
Mən 5-ci Fəthibəy nahiyəsinin Möhüç kəndinin starşinasıyam. Cəmiyyətimiz 3 kənd və 110 evdən ibarətdir və Quba şəhərindən 12 verst aralıda yerləşir. Bu ilin yazında, iki dəfə, Quba talan edildikdən əvvəl və sonra, ermənilər bizim kəndə hücum etməyə cəhd göstərdilər, lakin biz müdafiə olunurduq və onları yaxına buraxmırdıq. Onlar yalnız kəndin arxasında olan mal-qaranı və arabaları apara bildilər və atışma zamanı bir neçə nəfəri öldürdülər. Bu səbəbdən bizim kəndimiz salamat qaldı, yandırılmadı və talan edilmədi. Hücum edən ermənilərdən heç kimi tanımıram və adlarını çəkə bilmərəm. Bundan əlavə sözüm yoxdur.
Oxundu. İmza.
Tərcümə etdi: Ə.Xanbudaqov (imza)
Komissiyanın üzvü: A.Novatski (imza)
AR DA, f. 1061, s. 1, iş 98, v. 96

Sənəd № 115

Dindirmə protokolu

1918-ci il. 20 dekabr, Quba şəhəri.
Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının üzvü Novatskinin Cinayət Prosessual Məcəlləsinə uyğun olaraq zərərçəkmiş qismində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:
Həsən Əli-Hüseyn oğlu, 33 yaşlı, Quba qəzası Nügədi kəndinin sakini, savadsız.
Quba şəhəri talan olunduqdan 15 gün sonra, axşamüstü mən evdən çıxıb məscidə tərəf yollanarkən hay-küy və qışqırtı səsi eşitdim. Mənə bir neçə adam qoşuldu. Biz qabağa getdik və öz həmkəndlilərimizdən bir dəstə ilə rastlaşdıq, onları silahlı ermənilər aparırdılar. Dəstənin önündə bizim həmkəndlimiz Rəhman gedirdi, o bizi görəndə qışqırdı ki, qaçın. Biz qaçdıq. Arxamızca atəş açıldı. Mən sağ qolumdan yaralandım. Elə bu vaxt qışqırtı səsləri gəldi ki, atışmanı dayandırın. Ermənilər atışmanı saxladılar və dərhal bizim kənddən çıxıb getdilər. Onlar nügədililəri öldürməmək əmri almışdılar. Bu əmri kim vermişdi və bu ermənilər haradan gəlmişdilər, bilmirəm və onlardan heç birinin adını çəkə bilmərəm. Aldığım yara isə mənə işləməyə mane olur. Daha deməyə sözüm yoxdur. Oxundu. İmza.
Tərcümə etdi: Ə.Xanbudaqov (imza)
Komissiyanın üzvü: A.Novatski (imza)
AR DA, f. 1061, s. 1, iş 98, v. 97

Sənəd № 119

Dindirmə protokolu

1918-ci il. 23 dekabr, Quba şəhəri.
Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının üzvü Novatskinin Cinayət Prosessual Məcəlləsinə uyğun olaraq zərərçəkmiş qismində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:
Tac Muxtar oğlu, 58 yaşlı, Quba qəzası 5-ci Fəthibəy nahiyəsi Amsar cəmiyyətinin starşinası, savadsız.
Mən Quba şəhərinin 3 verstliyində yerləşən Amsar və Əski İqrığ kəndlərinin daxil olduğu Amsar cəmiyyətinin starşinasıyam. Quba şəhərinin talan edilməsindən bir neçə gün sonra oradan böyük silahlı erməni dəstəsi gəldi və bizim Amsar kəndinə hücum etdi. Biz hamımız qaçdıq. Ermənilər bizim mal-qaranın oğurlanması və qırılması ilə qane oldular, ev əşyalarını götürmədilər və yalnız Əli Qurbanın evini yandırıb getdilər. Bizim həmkəndlilərdən bu dəstə tərəfindən altı nəfər öldürülmüşdür, amma kənddə deyil, ayrı-ayrı yerlərdə. Öldürülənlərin
arasında qadın və uşaqlar yoxdur. Məscidə toxunmayıblar. Biz erməniləri yaxın məsafədən görməmişik və onların kim olduğunu bilmirik. Dəstənin başçısını da tanımıram. Vurulmuş ziyan haqqında qərarı təqdim etmişəm. Əlavə edirəm ki, Soltan Məcid Məmməd oğlunun evindən ev əşyaları və qızıl oğurlanmışdır. Daha deməyə sözüm yoxdur. Savadsızdır.
Tərcümə etdi: Ə.Xanbudaqov (imza)
Komissiyanın üzvü: A.Novatski (imza)
AR DA, f. 1061, s. 1, iş 98, v. 101.

Sənəd № 120

Dindirmə protokolu

1918-ci il. 21 dekabr, Quba şəhəri.
Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının üzvü Novatskinin Cinayət Prosessual Məcəlləsinə uyğun olaraq zərərçəkmiş qismində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:
Ömər Şıx Kərim oğlu, 60 yaşlı, Quba qəzası 5-ci Fəthibəy nahiyəsi Alpan cəmiyyəti Digah kəndinin sakini.
Bizim Digah kəndi Quba şəhərinin 5 verstliyində yerləşir. Ermənilər Quba şəhərini ikinci dəfə talan edən zaman, oradan bizim kəndə əksəriyyəti ermənilərdən və qismən yəhudilərdən ibarət olan böyük qoşun dəstəsi gəldi. Biz hamımız qaçıb dağılışdıq, yalnız üç qoca və iki qarı qaldı ki, onları sonradan ermənilər öldürdülər. Ermənilər və yəhudilər bizim kəndimizi talan etdilər: 2-3 ev istisna olmaqla, bütün evləri yandırdılar, kənddə cəmi 84 ev vardı, məscidi və Quran kitabını da yandırdılar, daşınan qiymətli əmlakın hamısı qarət edildi, qalanları
isə istifadəyə yararsız vəziyyətə salındı. Ermənilər bizim kəndi iki dəfə talan etmişlər: birinci dəfə Qusara gedərkən, ikinci dəfə ordan geri qayıdarkən. Mən bu dəstədə xeyli Quba yəhudisi gördüm, məsələn, Daniil Yov oğlunu və başqalarını, onları yalnız üzdən tanıyıram. Tanış erməniləri isə görmədim və tanımadım. Əlavə heç nə deyə bilmərəm.
Oxundu. Savadsızdır.
Tərcümə etdi: Ə.Xanbudaqov (imza)
Komissiyanın üzvü: A.Novatski (imza)
AR DA, f. 1061, s. 1, i. 98, v. 102

Sənəd № 121

Dindirmə protokolu

1918-ci il. 24 dekabr, Quba şəhəri.
Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının üzvü Novatskinin Cinayət Prosessual Məcəlləsinə uyğun olaraq zərərçəkmiş qismində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:
Bəybala bəy Qayıbov, 47 yaşlı, Quba qəzası 5-ci Fəthibəy nahiyəsi Alpan cəmiyyəti Alpan kəndinin mülkədarı, savadlıdır.
Mən Quba şəhərindən 8 verst məsafədə yerləşən 2 kəndin – Alpan və Digah kəndlərinin daxil olduğu Alpan cəmiyyətinin mülkədarıyam. Cəmiyyətdə 300-ə yaxın ev var idi. Bu il may ayının 1-də Amazaspın başçılığı altında yalnız ermənilərdən ibarət cəza dəstəsi Qubaya gəldi. Ertəsi gün dəstənin 500 nəfərlik bir hissəsi Digah kəndinə gəldi, digahlıların bolşeviklərdən əldə etdikləri top və pulemyotları müsəlmanlardan zorla aldılar, mal-qaranı və daşınan əmlakı oğurladılar, kəndi yandırdılar və çıxıb getdilər. Üçüncü gün onlar Alpan kəndini üç
tərəfdən mühasirəyə aldılar. Sakinlər ermənilərin gəlişinə qədər qaçıb getmişdilər. Mən də ailəmi göndərmişdim və iki nökərlə qalmışdım. Ermənilər hücum edərkən mən nökərlərimlə yol açıb keçdim və çaparaq getdik. Ermənilər bizi təqib edir və atəş açırdılar. Güllələrdən biri nökərin getdiyi atın yalına dəydi. Mənim arxamca Alpan kəndindən bir qoca və qarı da çıxdılar, onlar camaatla birlikdə qaça bilməmişdilər. Ermənilər onların hər ikisini öldürdülər. Onlardan başqa Ermənilər müxtəlif yerlərdə daha dörd nəfəri də öldürdülər, sonra xeyli sayda mal-qara, daşınan əmlak oğurladılar, bir neçə evə və həmçinin məscidə od vurdular. Lakin məscid yanmadı.

Ermənilər bizim kəndimizdə bir qızı – Püstə Məmməd qızını ayaqlarının altına salaraq elə əzmişdilər ki, qız daha gəzə bilmirdi, çünki onun ayaqlarını sındırmışdılar. Qızın yanında qalmış anası İmaməni isə öldürdülər. Quba qəzasının keçmiş komissarı Gelovani mənə deyirdi ki, ermənilər Digah kəndini ona görə dağıdıblar ki, bir erməni qızı digahlı bir oğlana vurularaq onunla qaçıb. Alpan kəndini isə onu zəiflətmək məqsədilə darmadağın ediblər ki, Quba müsəlmanları üsyan etdiyi təqdirdə onlara kömək etmək iqtidarında olmasın. Mən yaralı Püstəni
şəxsən görmüşəm və onunla söhbət etmişəm, qız yaralandıqdan 12 gün sonra öldü. O mənə danışırdı ki, bir erməni ona deyirmiş ki, ermənilər müsəlmanlarla ona görə belə amansızlıqla rəftar edir və onları öldürürlər ki, müsəlmanlar da onlarla belə rəftar edirlər. Mən dəstəni yaxın məsafədən görməmişəm, dəstədə olanların heç birini tanımadım və adlarını çəkə bilmərəm. Dəstədə ermənilərdən başqa rus və yəhudilərin olub-olmadığını deyə bilmərəm. Ermənilər mənim daşınan əmlakımı, qızılımı oğurlamış, buğda eytiyatını yandırmışlar,
mənə köhnə məzənnə ilə 150 min rubl dəyərində ziyan vurublar. Əlavə heç nə deyə bilmərəm.
Oxundu. (ərəb hərfləri ilə).
Tərcümə etdi: Ə.Xanbudaqov (imza)
Komissiyanın üzvü: A.Novatski (imza)
AR DA, f. 1061, s. 1, i. 98, v. 104

Sənəd № 123

Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasına
Rus opdusunun podporuçiki
Hacı Baba Əmiraslanovdan
Ərizə

Komissiyaya bəyan edirəm ki, Amazasp başda olmaqla Xudat stansiyasına gəlmiş erməni cəza dəstəsi tərəfindən Quba qəzası Xudat stansiyasında yerləşən və şəxsən mənə məxsus olan daşınmaz əmlak tamamilə yandırılmışdır, o cümlədən: içində 25 vaqon buğda, kənd təsərrüfatı alətləri və manufaktura malları olan çiy kərpicdən tikilmiş və dəmirlə örtülmüş çörək anbarı, bundan başqa, çiy kərpicdən tikilmiş və dəmirlə örtülmüş, içindəki bütün ev avadanlığı və qiymətli xalçalarla birlikdə 4-otaqlı evim, ətlə dolu olan ət anbarım da yandırılmışdır.
Ermənilər anbarın gözətçisini, fars-təbəə47 Niftalı Haşım oğlunu öldürmüşlər. Yuxarıda göstərilənlərlə mənə iki yüz min (200.000) rubl ziyan vurulub və mən bunu lazım olan vaxt dərhal sübut edə bilərəm.
Podporuçik Əmiraslanov (imza).
24. ХП.1918-ci il. Quba şəhəri
AR DA, f. 1061, s. 1, iş 97, v. 111

Sənəd № 125

Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasına
Amsar kəndinin sakini
Əli Bala Oruc Əli oğlundan
Ərizə

(Azərbaycan dilində ərəb hərfləri ilə yazılıb)
Ermənilər tərəfindən mənə 210 000 rubl məbləğində maddi ziyan vurulmuşdur.
Xaçmaz stansiyası. Ev tikililəri ilə birlikdə (üst mərtəbədə - 17 otaq, alt mərtəbədə - 5 dükan), hamam (24 nömrə), ev avadanlığı.
AR DA, f. 1061, s. 1, iş 97, v. 128

Sənəd № 132

Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasına
Bakı quberniyasının Quba qəzası,
Dəvəçi nahiyəsi, Siyəzən kəndinin
sakini Mir Həmdulla Seyid Zəkiyevdən
Ərizə

Bununla Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasına yazıb bildirirəm ki, mart hadisələri zamanı mənim Vladiqafqaz dəmir yolu boyunca Qızıl- Burun stansiyasında mənə məxsus olan yüz kisə un (100 tay un), altı at, bir üçatlı araba, bir furqon, altmış yeddi kisə (67 tay) arpa, bir böyük samovar bütün ləvazimatı ilə birlikdə, dörd xalça, üç dəst yorğandöşək və mənim tikintimin yanında olan bütün taxta materialları talan edilmişdir.
H.Zəkiyev (imza)
19 fevral 1919 –cu il, Bakı şəhəri.
Arayış:
Dindirmə protokoluna görə bütün əmlakın qiyməti – 74.100 rubl.
Komissiyanın üzvü: А.Hacı-Rzayev48 (imza)
AR DA, f. 1061, s. 1, iş 97, v. 181

2-ci hissə
Quba qəzası kənd cəmiyyətlərinə
vurulmuş zərərlər haqqında sənədlər

Dəvəçi polis nahiyəsi

Sənəd № 135

Qərar

5 dekabr 1918-ci il.
Dəvəçi nahiyəsi Dəvəçi cəmiyyətinin Dəvəçi kəndi. (Sənəd Azərbaycan dilində ərəb hərfləri ilə tərtib olunub)

Tərcümə: Biz, Quba qəzası Dəvəci nahiyəsi eyniadlı cəmiyyətinin və kəndin sakinləri cəmiyyətin yığıncağına toplaşaraq, aşağıdakı məsələni müzakirə etdik: erməni quldur dəstələrinin kəndimizə hücumu nəticəsində bizim hər birimizə, nədən ibarət olmaqla və hansı məbləğdə ziyan vurulmuşdur, kəndimizdə hansı evlər və binalar yandırılmışdır.
Qeyd: Yandırılmış və qarət edilmişdir:
1. Hacı Əmrah Xeybər oğlu – 2 ev və ev əşyaları yandırılıb – 10.000 rubl
2. Ağagül Girixlər oğlu – ev və ev əşyaları yandırılıb – 1000 rubl
3. Kazım Allahverdi oğlu – ev və ev əşyaları yandırılıb – 500 rubl
4. Yusif Pirmurad oğlu – ev əşyaları – 500 rubl
5. Xanbutay Əlihüseyn oğlu – ev əşyaları – 1000 rubl
6. Ağa Sabit Zal oğlu – ev və ev əşyaları yandırılıb – 1000 rubl
7. Məmməd Kərim Nadir oğlu – ev və ev əşyaları yandırılıb – 1000 rubl
8. Ağababa Allahyar oğlu – ev, tövlə və ev əşyaları yandırılıb – 4000 rubl
9. Xudabar Molla Baba oğlu – 3 ev, 3 dükan bütün malları ilə birgə yandırılıb – 20.000 rubl
10. Məlik Həsən Məlik Həsən oğlu – ev və ev əşyaları yandırılıb – 5000 rubl
11. Əli Heydər Əbdül oğlu – ev və ev əşyaları yandırılıb – 3000 rubl
12. Beydulla Əzim oğlu – ev və ev əşyaları yandırılıb – 3000 rubl
13. Məmməd Əli Əli Səid oğlu – 2 ev, 2 samanlıq və ev əşyaları yandırılıb – 15.000 rubl
14. Məhərrəm Məlik Mirzə oğlu – ev əşyaları yandırılıb – 3000 rubl
15. Əli Mərdan Səməd oğlu – ev əşyaları qarət olunub – 1000 rubl
16. Həsrət Qulu Əli Məhəmməd oğlu – ev əşyaları qarət olunub – 3000 rubl
17. Neymətulla Əhməd oğlu – 3 ev, 1 dəyirman, anbar yandırılıb,3 qoyun, ev əşyaları qarət olunub – 15.000 rubl
18. Şeyx Molla Səid oğlu – ev əlavə daş tikili ilə və ev əşyaları yandırılıb – 7000 rubl
19. Ağa Firudin Məstan oğlu – 20 pud buğda qarət olunub – 10.000 rubl
20. Pir Qulu Həsən oğlu – ev və ev əşyaları yandırılıb – 3000 rubl
21. Salman Fərman oğlu – 2 pud buğda və ev əşyaları – 5000 rubl
22. Məlik Qurban oğlu – ev və ev əşyaları yandırılıb – 7000 rubl
23. Bayram Gül Məmməd oğlu – 2 ev əlavə daş tikili ilə və ev əşyaları yandırılıb – 20.000 rubl
24. Hidayət Abbas Qulu oğlu – 2 ev əlavə daş tikili ilə və ev əşyaları yandırılıb – 10.000 rubl
25. Hacı Verdi Haci Kazım oğlu – 3 ev, 2 аnbаr, dəyirman və ev əşyaları yandırılıb – 50.000 rubl
26. Hacı Murad Şahverdi oğlu – 2 ev əlavə daş tikili ilə və ev əşyaları yandırılıb – 2000 rubl
27. Eyvaz Şükür oğlu – 2 ev əlavə daş tikili ilə və ev əşyaları yandırılıb – 4000 rubl
28. Şahbala Sərxar oğlu – 3 ev əlavə daş tikili ilə və ev əşyaları yandırılıb – 50.000 rubl
29. Nəsrəddin Nəcməddin oğlu – 3 ev, anbar, dəyirman, ev əşyaları yandırılıb, 2 camış oğurlanıb – 30.000 rubl
30. Haci Bəhrəm Hacı Manaf oğlu – dəyirman yandırılıb və ev əşyaları qarət olunub – 8000 rubl
31. Əbu Bəkr Nəsrəddin oğlu – ev, anbar və ev əşyaları yandırılıb – 5000 rubl
32. Məhərrəm Məhəmməd oğlu – 2 ev əlavə daş tikili ilə yandırılıb, əşyalar oğurlanıb – 15.000 rubl
33. Məmməd Əli Nəsrəddin oğlu – ev və ev əşyaları yandırılıb – 3000 rubl
34. Allah Qulu Hacı Bala oğlu – ev və ev əşyaları yandırılıb, 1 inək oğurlanıb – 3000 rubl
35. Mehrəli Şeyda oğlu – 2 ev əlavə daş tikili ilə yandırılıb və ev əşyaları – 4000 rubl
36. Əli Əkbər Mirzə Məmməd oğlu – ev, tövlə və ev əşyaları yandırılıb – 5000 rubl
37. Məmməd-Kişi Kərim oğlu – ev, samanlıq və ev əşyaları yandırılıb – 3000 rubl
38. Bala Mirzə Cəbrayıl oğlu – ev əlavə daş tikili ilə və ev əşyaları yandırılıb – 15.000 rubl
39. İsmayıl Ağa Mirzə oğlu – ev əlavə tikili ilə, fayton və ev əşyaları yandırılıb – 10.000 rubl
40. Məhəmməd Seyd Zal oğlu – ev əlavə daş tikili ilə və ev əşyaları yandırılıb – 7000 rubl
41. Osman Baba oğlu – ev əlavə daş tikili ilə və ev əşyaları yandırılıb – 6000 rubl
42. Kazım Mirəli oğlu – ev əşyaları və 2 pud buğda oğurlanıb – 3000 rubl
43. Hacı Hüseyn Hacı Dilbər oğlu – ev, dəyirman, tövlə və ev əşyaları yandırılıb – 12.000 rubl
44. Əli Əkbər Hüseyn Qulu oğlu – ev əşyaları oğurlanıb – 2000 rubl
45. Allah Qulu Məmməd Tağı oğlu – ev əlavə daş tikili ilə, samanlıq yandırılıb, əmlak oğurlanıb – 10.000 rubl
46. Hacı Məhəmməd Pir Qulu oğlu – ev, tövlə və ev əşyaları yandırılıb – 7000 rubl
47. Xıdır Balabəy oğlu – ev, anbar və ev əşyaları yandırılıb – 5000 rubl
48. Əli Heydər Sərdar oğlu – 2 ev əlavə daş tikili ilə və ev əşyaları yandırılıb – 4000 rubl
49. Əbdül Rəhim Məmməd oğlu – zirzəmi yandırılıb, ev əşyaları oğurlanıb – 3000 rubl
50. Heydər Hüseyn oğlu – samanlıq və zirzəmi yandırılıb, ev əşyaları oğurlanıb – 3000 rubl
51. Ağayar Səlim oğlu – samanlıq yandırılıb və 1 inək oğurlanıb – 2000 rubl
52. Əmir Aslan Məmməd Kəniş oğlu – ev, samanlıq və ev əşyaları yandırılıb – 2000 rubl
53. Əmir Aslan Məmməd Əli oğlu – ev, samanlıq və ev əşyaları yandırılıb – 3000 rubl
54. Yadigar Ağa Rza oğlu – ev və ev əşyaları yandırılıb – 2000 rubl
55. Xanbaba Sərdar oğlu – zirzəmi, tövlə yandırılıb, ev əşyaları oğurlanıb – 3000 rubl
56. Bayram İsmayıl oğlu – ev yandırılıb, 2 camış və ev əşyaları oğurlanıb – 10.000 rubl
57. Həmzə Nəbir oğlu – ev yandırılıb, ev əşyaları oğurlanıb – 3000 rubl
58. Allahverdi Nurməmməd oğlu – 2 ev, 1 samanlıq yandırılıb, ev əşyaları – 6000 rubl
59. Sultan Sadiq oğlu – 2 ev əlavə daş tikili ilə və ev əşyaları yandırılıb – 8000 rubl
60. Dolat Balabəy oğlu – 2 ev, samanlıq və ev əşyaları yandırılıb, 4 pud buğda – 10.000 rubl
61. Turab İsgəndər oğlu – 2 ev, samanlıq yandırılıb, ev əşyaları oğurlanıb – 7000 rubl
62. İbrahim Хaliq oğlu – 3 ev, samanlıq və cəhrə yandırılıb – 5000 rubl
63. Ağa Kərim Nəsrulla oğlu – ev, tövlə və ev əşyaları yandırılıb – 5000 rubl
64. Mikayıl Adil oğlu – 2 ev, samanlıq və ev əşyaları yandırılıb – 7000 rubl
65. Abbas Nəzər oğlu – inək və ev əşyaları oğurlanıb – 1000 rubl
66. Rüstəm Əli Мəmməd oğlu – ev əşyaları oğurlanıb – 1100 rubl
67. Мəmməd Əli Кamil oğlu – ev əşyaları oğurlanıb – 1000 rubl
68. Ağabala Şakir oğlu – 4 otaqlı ev əlavə daş tikili ilə yandırılıb – 2000 rubl
69. Аğa Baba Mir Мəhəmməd oğlu – ev əşyaları oğurlanıb – 1100 rubl
70. Ağa Əli Меhrəli oğlu – ev əşyaları – 1000 rubl
71. Мirzə Мəmməd Аbbas Qulu oğlu – ev və ev əşyaları – 3000 rubl
72. Nadir Vəli Мəmməd оğlu – zirzəmi və samanlıq – 1000 rubl
73. Əli Məmməd Yəhya оğlu – ev əlavə tikili ilə və ev əşyaları – 3000 rubl
74. Qurban Əziz оğlu – ev əşyaları oğurlanıb – 1000 rubl
75. Аğababa Rəhim oğlu – ev əşyaları oğurlanıb – 1000 rubl
76. Əli Əlibəy oğlu – ev əşyaları oğurlanıb – 1000 rubl
77. Zeynal Heybət оğlu – ev əşyaları və 20 pud buğda oğurlanıb – 10.000 rubl.
78. Süleyman Мəhəmməd оğlu – ev əşyaları və 20 rüb buğda oğurlanıb – 20000 rubl
79. Nurəddin Əli oğlu – ev əşyaları oğurlanıb – 2000 rubl
80. Sultan Əmir Аslan oğlu – ev əşyaları oğurlanıb – 2000 rubl
81. Eldar Мəhəmməd oğlu – ev əşyaları oğurlanıb – 1000 rubl
82. Ağa Rahim Rüstəm oğlu – ev əşyaları oğurlanıb – 1000 rubl
83. Dostu Mirzə Əli oğlu – ev daş tikili ilə qarət olunub – 2000 rubl
84. Sərdar Səməd oğlu – 5 pud buğda oğurlanıb – 4000 rubl
85. Həsən Talıb oğlu – at və ev əşyaları oğurlanıb – 3000 rubl
86. İslam İslam оğlu – ev əlavə daş tikili ilə və samanlıq yandırılıb – 5000 rubl
87. Мürsəl Мusa oğlu – 3 ev əlavə tikililəri ilə yandırılıb – 5000 rubl 2 (iki) məscid bütün əmlakı ilə yandırılmışdır – 300.000 rubl
Kənd Starşinasının imzası. Möhür.
Qeyd: Dəvəçi kəndi. 200 ev və 1080 sakin.
Cəmi: 649.000 rubl
Yandırılıb: 85 ev, 55 başqa tikililər və 2 məscid.
Qarət olunub: 68 pud buğda, 2 at, 4 camış, 2 inək və bütün ev
əşyaları.
Öldürülübdür: 16 kişi
AR DA, f. 1061, s. 1, iş 97, v. 5-8

Sənəd № 137

Dəvəçi kəndində öldürülənlərin siyahısı

Dəvəçi kəndində ermənilər tərəfindən aşağıda adları göstərilən şəxslər öldürülmüşdür:
1. Əli Baba Fərzəli oğlu – 30 yaş
2. Əli Qəmbər oğlu – 80 yaş
3. Мəmməd Şah-Polad oğlu – 40 yaş
4. Həmzə Qalib oğlu – 25 yaş
5. Qoca Qoca oğlu – 20 yaş
6. Əmir Qulu Мəşədi Хаnbat оğlu – 20 yaş
7. Bəy Əli Хıdır оğlu – 40 yaş
8. Мəşədi Hənifə Ağayar oğlu – 18 yaş
9. Мəşədi Muxtar Bayram оğlu – 50 yaş
10. Məşədi Əsədulla Ağa Kişi oğlu – 40 yaş
11. Kərbəlayı Rza Tağı oğlu – 30 yaş
12. Qulam Hüseyn Tağı oğlu – 35 yaş
13. Cavad Bayram oğlu – 50 yaş
14. Zülfüqar Zülfüqar oğlu – 40 yaş
15. Molla Əziz Molla Abdulla oğlu – öldürülmüşdür
16. Mustafanın dayısı Gül Əhməd oğlu – öldürülmüşdür
Kənd Starşinasının imzası. Möhür.
AR DA, f. 1061, s. 1, iş 97, v. 15 - 16

Sənəd № 138

Quba qəzasının Dəvəçi kəndi üzrə
ümumi hesablama

1. Talanlara qədər var idi: 200 ev və 1000 nəfərdən çox əhali
2. Yandırılıb: evlər – 644; digər binalar: 4 məscid, barışdırıcı şöbə, həbsxana
3. Öldürülüb: 40 kişi
4. Qarət olunub: 697 pud buğda
Dəymiş ziyanın cəmi : 7.779.320 rubl.
AR DA, f. 1061, s. 1, iş 97, v. 17

Müşkür polis nahiyəsi

Sənəd № 174

Qərar

15 dekabr 1918-ci il.
Quba qəzası Müşkür nahiyəsi Qıraqlı cəmiyyətinin Şıxlar kəndi.
(Sənəd Azərbaycan dilində ərəb hərfləri ilə tərtib olunub)
Tərcümə: Biz, Quba qəzası Müşkür nahiyəsi Qıraqlı cəmiyyəti Şıxlar kəndinin sakinləri, cəmiyyətin yığıncağına toplaşaraq, aşağıdakı məsələni müzakirə etdik: erməni quldur dəstələrinin kəndimizə hücumu nəticəsində bizim hər birimizə, nədən ibarət olmaqla və hansı məbləğdə ziyan vurulmuşdur, kəndimizdə hansı evlər və binalar yandırılmışdır.
Yazı: qarət olunub və ya yandırılıb:
1. İbrahim Xəlil Məmməd oğlu – ev, ev avadanlığı, 11 at – 150.000 rubl
2. Yusif Səid Ömər oğlu – 2 ev əlavə tikililər ilə, 9 pud buğda, 1 yəhərli at, 10 sajın odun, 15 ədəd arı pətəyi – 213.500 rubl
3. Sərdar Müzəffər oğlu – ev əlavə tikililər ilə, ev avadanlığı, yəhərli at, 10 sajın odun, 17 pud buğda – 95.000 rubl
4. Adıgözəl Osman oğlu – samanlıq və tövlə, ev əşyaları – 55.000 rubl
5. Cabbar Məhəmməd oğlu – ev əlavə tikililər ilə, ev avadanlığı – 70.000 rubl
6. Mustafa Molla Məmməd oğlu – ev, ev avadanlığı – 10.000 rubl
7. Yusif Nəsrulla oğlu – ev – 2000 rubl
8. Molla Nurəddin Molla Hacı Murad oğlu – ev əlavə tikililər ilə, ev avadanlığı, samanlıq – 12.000 rubl.
9. Mustafa bəy Ağabəy oğlu – ev əlavə tikililər ilə, ev avadanlığı, 6 at, 3 ədəd iri mal-qara, 30 ədəd arı pətəyi, 8 pud buğda – 200.000 rubl.
10. Harun bəy Zal bəy oğlu – ev əlavə tikililər ilə, ev avadanlığı – 50.000 rubl
11. Musa Bəy Səid Rza bəy oğlu – ev əlavə tikililər ilə, ev avadanlığı – 100.000 rubl
12. Məmmədxan bəy Səid Rza bəy oğlu – 2 ev əlavə tikililər ilə, ev avadanlığı, 37 pud buğda – 150.000 rubl.
13. Hüseyn bəy Səid Rza bəy oğlu – ev əlavə tikililər ilə, ev avadanlığı – 50.000 rubl
14. Rəsul bəy Səid Rza bəy oğlu – ev əlavə tikililər ilə, ev avadanlığı – 50.000 rubl.
15. Həsən bəy Əhmədxan bəy oğlu – 6 ev əlavə tikililər ilə, ev avadanlığı, dəyirman, 27 dükan, karvansara, 1 vaqon buğda – 1.500.000 rubl.
Kənd starşinanın imzası. Möhür.
Quba qəzası Müşkür nahiyəsi
Qıraqlı cəmiyyətinin Şıxlar kəndi üzrə
Ümumi hesablama
1. Yandırılıb: 58 ev və digər binalar
2. Qarət olunub: buğda – 1935 pud, odun – 20 sajın, arı pətəyi
– 45 ədəd, iribuynuzlu mal-qara – 21 baş
Məbləğ: 2.638.500 rubl.
AR DA, f. 1061, s. 1, iş 97, v. 119, 121.

Sənəd № 175

Müşkür polis nahiyəsi, Qıraqlı cəmiyyəti Qıraqlı kəndi
üzrə erməni quldur dəstələri tərəfindən öldürülən və
sərgərdanlıq vaxtı xəstəlikdən ölən sakinlərinin
siyahısı

14 dekabr 1918-ci il, Qıraqlı kəndi
1. Balaxanım Novruz qızı – 70 yaş ( xəstəlikdən)
2. Məhəmməd Rəsul bəy oğlu – 2 yaş (xəstəlikdən)
3. Dursun Osman qızı – 25 yaş (xəstəlikdən)
4. Şeyx Bala Şeyx oğlu – 20 yaş (xəstəlikdən)
5. Möminə Cəfər bəy qızı – 24 yaş (xəstəlikdən)
6. Mələk Musa bəy qızı – 2 yaş (xəstəlikdən)
7. Müslimə İsmayıl qızı – 40 yaş (xəstəlikdən)
8. Cabbar Məmməd oğlu – 35 yaş və 4 uşaq – (ermənilər tərəfindən öldürülüblər)
9. Baba Kərim oğlu – 35 yaş – (ermənilər tərəfindən öldürülüb)
10. Bədəl Dadaş oğlu – 12 yaş – (ermənilər tərəfindən öldürülüb)
11. Narxanım Əhməd qızı – 25 yaş – (ermənilər tərəfindən öldürülüb)
12. Qızxanım Osman qızı – 30 yaş – (ermənilər tərəfindən öldürülüb)
13. Novruz Məmməd Əli oğlu – 30 yaş (xəstəlikdən)
14. Nübar Rəhim qızı – 20 yaş (xəstəlikdən)
15. Pir Oğlan Əsəd oğlu – 30 yaş (xəstəlikdən)
16. Şamil Baba oğlu – 25 yaş (xəstəlikdən)
17. Pirnaz Abdulla qızı – 15 yaş (xəstəlikdən)
18. Xanım Baxış qızı – 30 yaş (xəstəlikdən)
19. Bədir Murad Fazil qızı – 35 yaş (xəstəlikdən)
20. Sərnaz Xan Əmir qızı – 34 yaş (xəstəlikdən)
21. Əsilə Turab qızı – 25 yaş (xəstəlikdən)
22. Məhəmməd Məcid oğlu – 18 yaş (xəstəlikdən)
23. Hüsniyə Novruz qızı – 40 yaş (xəstəlikdən)
24. Əhməd Pəhləvan oğlu – 9 yaş (xəstəlikdən)
25. Məhəmməd Məcid oğlu – 8 yaş (xəstəlikdən)
Müşkür nahiyəsi Qıraqlı cəmiyyəti eyni adlı kənd üzrə:
1. Xəstəlikdən ölüb: 20 nəfər (8 kişi və 12 qadın)
2. Ermənilər tərəfindən öldürülüb: 3 kişi, 2 qadın və 4
uşaq: cəmi 9 nəfər.
Starşinanın imzası. Möhür.
AR DA, f. 1061, s. 1, iş 97, v. 120

Sənəd № 176

Quba qəzası Müşkür nahiyəsi
Xaçmaz cəmiyyəti üzrə ümumi hesablama

1. Öldürülmüşdür: 222 nəfər
2. Ölübdür: 24 nəfər
3. Yandırılmışdır: 1 məscid, 270 ev və tikili
4. Taxıldan (buğdadan, arpadan və düyüdən) çörək: 351 pud, ev avadanlıqları, 6 sajın saman, 11 arı pətəyi, 10.006 rubl nağd pul, 1 kənd təsərrüfatı aləti, 5 furqon, 300 taxta,
82 sajın odun oğurlanıb.
5. 195 baş iri buynuzlu mal-qara və 366 baş xırda buynuzlu mal-qara oğurlanıb.
Ümumi məbləğ: 3.363.200 rubl.
AR DA, f. 1061, s. 1, iş 97, v. 122-126

Qusar polis nahiyəsi

Sənəd № 208

Qərar

1918-ci il. 13.II. Qusar nahiyəsi Avaran cəmiyyəti Xural kəndi.
(Sənəd Azərbaycan dilində ərəb hərfləri ilə tərtib olunub)
Tərcümə: Biz, Quba qəzası Qusar nahiyəsi Avaran cəmiyyəti Xural kəndinin sakinləri, cəmiyyətin yığıncağına toplaşaraq, erməni quldur dəstələrinin kəndimizə hücumu zamanı öldürülmüş sakinlərin siyahısını tərtib etdik.
Qeyd: Qusar nahiyəsi Avaran cəmiyyəti Xural kəndində öldürülənlərin siyahısı:
Öldürülüb: 10 nəfər .
1. Məlik Bədəl oğlu
2. Sərkar Mehdi oğlu
3. Kamil Hacı Əmir oğlu
4. Haşım Bəşarət oğlu
5. Nurəddin Eyvaz oğlu
6. Nurəli Qaflan oğlu
7. Əbdürrəhman Şanəli oğlu
8. Qubad Alim oğlu
9. Əlixan Cəlal oğlu
10. Əyyub Bədəl oğlu
Avaran cəmiyyətinin starşinasının imzası. Möhür.
AR DA, f. 1061, s. 1, iş 98, v. 7

Sənəd № 229

Qərar

13 dekabr 1918-ci il. Quba qəzası Qusar nahiyəsi Aşağı Ləgər cəmiyyətinin Aşağı Ləgər kəndi.
(Sənəd Azərbaycan dilində ərəb hərfləri ilə tərtib olunub)
Tərcümə: Biz, Quba qəzası Qusar nahiyəsinin Aşağı Ləgər cəmiyyətinin Aşağı Ləgər kəndinin sakinləri, cəmiyyətin yığıncağına toplaşaraq, aşağıdakı məsələni müzakirə etdik: erməni quldur dəstələrinin kəndimizə hücumu nəticəsində bizim hər birimizə, nədən ibarət olmaqla və hansı məbləğdə ziyan vurulmuşdur, kəndimizdə hansı evlər və binalar yandırılmışdır.
Qeyd: Ermənilərin yandırdıqları, qarət etdikləri, öldürdükləri:
1. Müslim Mirzə bəy oğlu – 296 pud buğda, 1 inək və ev avadanlığı – ümumi məbləğ 11.875 rubl;
2. İsgəndər Dondarov – 100 qoyun, 140 pud buğda, 3 ədəd iri buynuzlu mal-qara – 16.050 rubl;
3. Talıb Tavuz oğlu – 351 pud buğda – 12.616 rubl;
4. Hacı Zəki Mirzəbəy oğlu – 30 pud buğda, 1 inək və ev avadanlığı – 2050 rubl
5. Səfər Sunar oğlu – 20 qoyun – 2000 rubl;
6. Çoban Şeyda oğlu – yaralanıb və qarət olunub – 15 qoyun, 1 inək, ev avadanlığı – 8950 rubl;
7. Şahnamaz Qazi oğlu – 250 pud buğda və 1 camış – 27.000 rubl;
8. Qazi Xeyirbəy oğlu – 25 pud buğda və 1 camış – 4250 rubl;
9. Təhməz Səlim oğlu – 38 pud buğda və 2 inək – 8700 rubl;
10. Murad Xan Əhməd Xan oğlu – yaralanıb və qarət olunub – 2 at, 1 furqon, 25 pud buğda, 2 inək və ev avadanlığı – 39.700 rubl;
11. Gülməmməd Zeynal oğlu – öldürülüb və qarət olunub: 1 at, 650 rubl nağd pul, 280 pud buğda – ümumi məbləği: 16.150 rubl;
12. Hacı Murad Şeyda bəy oğlu – öldürülüb və qarət olunub: 1 inək, 10 pud arpa, 1 tüfəng, 200 rubl nağd pul – ümumi məbləği: 1950 rubl;
13. Ağa Bala Baxış oğlu – 2 qızı yolda ölüb; qarət olunub: 30 baş xırda buynuzlu mal-qara, 2 camış – 12.500 rubl;
14. Hacı Bala Baxış oğlu – qarət olunub: ümumi məbləği 2900 rubl;
15. Rəsul Səid oğlu – qarət olunub: ümumi məbləği 6900 rubl;
16. Novruz bəy Seyid oğlu – qarət olunub: ümumi məbləği 1600 rubl;
17. Ziyad Hacı Butay oğlu – yaralanıb və qarət olunub: ümumi məbləği 14.550 rubl;
18. Bağır Qəhrəman oğlu – 20 yaş; öldürülüb və qarət olunub; ümumi məbləği 10.450 rubl;
19. Şirin Bəkir oğlu – 20 yaş; öldürülüb və qarət olunub; ümumi məbləği 9800 rubl;
20. Allahyar Şeyx Həbib oğlu – 60 yaş öldürülüb və qarət olunub; ümumi məbləği 12.800 rubl;
21. Molla Şah-Pələng Davud oğlu – öldürülüb və qarət olunub; ümumi məbləği: 12.800 rubl.
Aşağı Ləgər cəmiyyətinin starşinası: Hacı Əli Baba
Əfəndi oğlu. Möhür.
AR DA, f. 1061, s. 1, iş 98, v. 65-66.

5-ci Fəthibəy polis nahiyəsi

Sənəd № 238

Qərar

1918-ci il, 15 dekabr. 5-ci Fəthibəy nahiyəsi Nügədi cəmiyyəti
Nügədi kəndi.
Biz, Quba qəzası cəmiyyətinin Nügədi sakinləri, cəmiyyətin
yığıncağına toplaşaraq, aşağıdakı məsələni müzakirə etdik: erməni quldur dəstələrinin kəndimizə hücumu nəticəsində bizim hər
birimizə, nədən ibarət olmaqla və hansı məbləğdə ziyan vurulmuşdur,
kəndimizdə hansı evlər və binalar yandırılmışdır.
Qeyd: öldürülüb: 28 nəfər: yaralanıb: 6 nəfər.
1. Mahmud Mustafa oğlu – özü öldürülüb; qarət edilib (tüfəng
güllələri ilə, paltar) ümumi məbləğ – 4500 rubl.
2. Seyfulla Abbas oğlu – özü öldürülüb; qarət edilib (tüfəng,
cibindəki pullar) – 8000 rubl.
3. Təftar Əli Abbas oğlu – özü öldürülüb; qarət edilib (tapança,
cibindəki pullar) – 3300 rubl.
4. Ənbala Məhəmməd oğlu – özü və iki uşağı öldürülüb;
5. Mövlan Haqverdi oğlu – özü öldürülüb;
6. Hacı Bala Ağa Şərif oğlu – özü öldürülüb;
7. Qüdrət Kərim oğlu – özü öldürülüb;
8. Hacı Nağdəli Bayraməli oğlu – özü öldürülüb;
9. Ömər Həsən Bala oğlu – yaralanıb, müalicə üçün həkimə – 2500 r.
10. Heybət Şah Qubad oğlu – yaralanıb, müalicəyə – 2500 r.
11. Xəlil İsfəndiyar oğlu – yaralanıb, müalicəyə – 1000 r.
12. Həsən Əli Hüseyn oğlu – yaralanıb, müalicəyə – 800 r.
13. Hacı Nağdəli Bayraməli oğlu – qarət olunub (tüfəng, xəncər )– 900 r.
14. Əli Ağabəy Ağabəy oğlu – qarət olunub (tüfəng, xəncər) – 2300 r.
15. Nağdəli Səfərəli oğlu – qarət olunub (evdən pul) – 2404 r.
16. Mustafa Saleh oğlu – qarət olunub (tüfəng, xəncər) – 3000 r.
17. A.Yusif H.M.Cəlal oğlu – qarət olunub (gümüş və kağız pullar,
müxtəlif ev əşyaları) – 10.023 r.
18. Övsət Hacı oğlu – qarət olunub (gümüş kəmərlər, qızıl üzüklər,
çəkmə) – 2215 r.
19. Mövlan Heydər oğlu – qarət olunub (pul, gümüş kəmər,
tüfəng güllələri ilə, xəncər) – 3650 r.
20. Həcən bəy Balabəy oğlu – qarət olunub (gümüş xəncər) – 600 r.
21. Şahbala Nadir oğlu – qarət olunub (pul, xəncər, tapança) – 1700 r.
22. Cümşüd Zərbəli oğlu – qarət olunub (pul, tapança) – 1300 r.
23. Məstan Fileydan oğlu – qarət olunub (gümüş xəncər) – 600 r.
24. Əlihüseyn Mədum oğlu – qarət olunub (yəhər, tüfəng,
patrondaş, gümüş xəncər) – 2500 r.
25. İbrahim Xəlil Abdul Xalıq oğlu – qarət olunub (tüfəng, xəncər) – 700 r.
26. Camal Əli Polad oğlu – qarət olunub (pul) – 1000 r.
27. Heybər Hacı Zəki oğlu – qarət olunub (qızıl pul və digər əmlak) – 25.000 r.
28. Ağa Abdulla oğlu – qarət olunub (qızıl zinət əşyaları, qızıl
üzüklər, gümüş kəmərlər, müxtəlif ev əşyaları, pul) – 12.518 r.
29. Əmrulla Bəxtiyar oğlu – qarət olunub (pul) – 1118 r.
30. Qurbanəli Orucəli oğlu – qarət olunub (tüfəng) – 1200 r.
31. Şahosman Məhəmməd Əli oğlu – qarət olunub (at) – 1500 r.
32. Nuhbala Fileydan oğlu – qarət olunub (at, yəhər, tüfəng) – 2900 r.
33. Bayraməli Hacı Şakir oğlu – qarət olunub (tüfəng) – 1200 r.
34. Müsüm Xalfa oğlu – qarət olunub (tüfəng) – 1000 r.
35. Abdul Qəni Silah oğlu – qarət olunub (iki vaqon alma) – 4500 r.
36. Süleyman Qurbanəli oğlu – özü öldürülüb;
37. Ağa Kişi Hacı Mürsəl oğlu – özü öldürülüb;
38. Veysəl Süleyman oğlu – özü öldürülüb;
39. Babaş Sərdar oğlu – özü öldürülüb;
40. Süleyman Qurbanəli oğlu – qarət olunub (tüfəng, xəncər) – 1000 .r
41. Şıxbala Məlik oğlu – qarət olunub (tüfəng) – 2000 r.
42. Ağakişi Hacı Mürsəl oğlu – qarət olunub (tüfəng, xəncər, pul) – 2700 r.
43. Veysəl Süleyman oğlu – qarət olunub (tüfəng, xəncər, pul) – 2400 r.
44. Babaş Sərdar oğlu – qarət olunub (tüfəng, xəncər, pul) – 3200 r.
45. Əhməd Hacı Baba oğlu – qarət olunub (at) – 2000 r.
46. Əmyar Əhməd oğlu – qarət olunub (öküz araba ilə, buğda) – 6000 r.
47. Süleyman Balaəmi oğlu – qarət olunub (öküzlər, araba, un) – 5000 r.
48. Xeyrulla Əli Abbas oğlu – qarət olunub (öküzlər, araba,
30 pud buğda) – 5500 r.
49. Əzizbala Qafar oğlu – qarət olunub (öküzlər, araba, 30 pud buğda) – 5600 r.
50. Əbu Bəkir Osman oğlu – özü öldürülüb; qarət olunub (tüfəng, xəncər, paltar) – 3000 r.
51. Məhəmməd H. Əli Əsgər oğlu – özü öldürülüb; qarət olunub (tüfəng, paltar) – 1000 r.
52. Veysəl Əhməd oğlu – özü öldürülüb; qarət olunub (tüfəng, xəncər, paltar, pul) – 2000 r.
53. Hacı Abdulla Məlik Məhəmməd oğlu – özü öldürülüb; qarət olunub (tüfəng, paltar, pul) – 5000 r.
54. Xalid Şah Qədim Abdulla oğlu – özü öldürülüb; qarət olunub (tüfəng, xəncər, paltar) – 5000 r.
55. Məhərrəm Məlik Məhəmməd oğlu – özü öldürülüb; qarət olunub (tüfəng, xəncər, paltar, pul) – 5000 r.
56. Yusif Təhməz oğlu – özü öldürülüb; qarət olunub (tüfəng, xəncər, paltar, pul) – 4000 r.
57. Molla Səməd Hacı Mehrəli oğlu – özü öldürülüb; qarət olunub (tüfəng, xəncər, paltar, pul) – 3000 r.
58. Şəfəq Əli Məhəmməd oğlu – özü öldürülüb; – qarət olunub (tüfəng, xəncər, paltar, pul) – 2000 r.
59. Cəfər Fərzəli oğlu – özü öldürülüb; qarət olunub (tüfəng) – 500 r.
60. Nur Məhəmməd İdris oğlu – özü öldürülüb; qarət olunub (tüfəng, xəncər) – 2000 r.
61. Atababa Qədir oğlu – özü öldürülüb; qarət olunub (tüfəng, ev əşyaları) – 2000 r.
62. Abdulla Sədulla oğlu – özü öldürülüb;
63. Əmrulla Məlik Hüseyn oğlu – özü öldürülüb;
64. Cavad-Murad Əli Əkbər oğlu – özü öldürülüb; qarət olunub (tüfəng, xəncər, paltar, pul) – 8500 r.
65. Abdulla Sədulla oğlu – qarət olunub (tüfəng, xəncər, paltar, pul) – 2000 r.
66. Əmrulla Məlik Hüseyn oğlu – qarət olunub (tüfəng, xəncər, paltar, pul) – 3000 r.
67. Əmir Çoban Əli Baba oğlu – yaralanıb, müalicə üçün həkimə – 1500 r.
68. Ömər Əli -Əkbər oğlu – yaralanıb, müalicə üçün həkimə – 1200 r.
69. Dadaş Əli-Bala oğlu – qarət olunub (2 camış, müxtəlif əşyalar) – 6500 r.
70. Veysəl Əşili oğlu – qarət olunub (müxtəlif təsərrüfat və ev əşyaları) – 1000 r.
Cəmi: 208.351 rubl.
Nügədi starşinası Rüstəm Fileydan oğlu (savadsızdır).
Quba şəhərindən Nügədi kəndinə məsafə beş verstdir.
Düzdür: Möhür: Quba qəzası Nügədi kəndi starşinası.

Sənəd № 248

Qərar
(ixtisarla)

16 dekabr 1918-ci il, Alpan kəndi.
Biz, Quba qəzasının 5-ci Fəthibəy nahiyəsinin Alpan kəndinin sakinləri, cəmiyyətin yığıncağına toplaşaraq, aşağıdakı məsələni müzakirə etdik: erməni quldur dəstələrinin kəndimizə hücumu
nəticəsində bizim hər birimizə, nədən ibarət olmaqla və hansı məbləğdə ziyan vurulmuşdur, kəndimizdə hansı evlər və binalar yandırılmışdır. Həm də, müəyyən etdik ki, aşağıda adı çəkilən şəxslər zərər çəkmiş və aşağıdakı evlər və tikililər yandırılmışdır:
Qətlə yetirilmişdir – 7 nəfər; yaralanmışdır – 1 nəfər; qətlə yetirilənlərdən 2-si qadındır.
Qarət edilmişdir: (Əmlakının adı və dəyəri göstərilməklə 103 nəfərdən ibarət siyahı)
Cəmi: 1.531.650 rubl.
104. Tahir bəy Vəli bəy oğlu – özü öldürülüb;
105. Ağası Allahverdi oğlu – özü öldürülüb;
106. Məmməd Şah Mürsəl oğlu – özü öldürülüb;
107. İmam Hidayət qızı – özü öldürülüb;
108. Bəsti Məhəmməd bəy qızı – özü öldürülüb;
109. İbad Mustafa oğlu – özü öldürülüb;
110. İsa Məhəmməd Qulu oğlu – özü öldürülüb;
111. Həsrət Əziz oğlu – özü öldürülüb;
Düzdür. Alpan starşinası. (imza)
Qubadan olan məsafə – 7 verst.
AR DA, f. 1061, s. 1, i. 98, v. 122 – 125.

Sənəd № 249

Qərar
(İxtisarla)

15 dekabr 1918-ci il. Alpan cəmiyyətinin Digah kəndi.
Biz, Quba qəzası 5-ci Fəthibəy nahiyəsi Digah kəndinin sakinləri, cəmiyyətin yığıncağına toplaşaraq, erməni bandalarının kəndimizə hücumu nəticəsində bizim hansımıza, nədən ibarət və hansı miqdarda ziyanın vurulması, hansı evlərin və binaların yandırılması haqqında məsələni müzakirə etdik:
Məscidə ziyan vurulmuşdur; öldürülüb – 16 kişi və 3 qadın;
1. İbrahim Xəlil Ağası oğlu – ev, təsərrüfat tikililəri iri və kiçik ev əşyaları ilə, 70 pud buğda və arpa – ümumi məbləğ 300.000 rubl;
2. Molla Əziz Əsəd oğlu – ev, təsərrüfat tikililəri iri və kiçik ev əşyaları ilə – 15.000 rubl;
.....
26. İctimai məscid, damı dəmirlə örtülmüş, 3 mərtəbəli, içərisində çoxlu sayda qiymətli əşyalar, o cümlədən qızıl suyuna salınmış Quranlar və s. – 500.000 rubl;
.....
85. Nəzir Bədəl oğlu – öldürülüb;
86. Ziyad Ümidxan – öldürülüb;
87. Məhəmməd Əli Əmir Əhməd oğlu – öldürülüb;
88. Cabbar Qurban oğlu – öldürülüb;
89. Məhəmməd Əmirxan oğlu – öldürülüb;
90. İdris Kabaş oğlu – öldürülüb;
91. Mirzə bəy Cabbar oğlu – öldürülüb;
92. Vəlibəy Kazım oğlu – öldürülüb;
93. Çələbi Qubad oğlu – öldürülüb;
94. Şəmsəddin Nəcməddin oğlu – öldürülüb;
95. Хanbaba Qurban oğlu – öldürülüb;
96. Əli Osman Əbdül Cəmil oğlu – öldürülüb;
97. Mirzə Ağa Kişi oğlu – öldürülüb;
98. Əziz Ağa Kişi oğlu – öldürülüb;
99. Əmir Əhməd Minhal oğlu – öldürülüb;
100. Əbil Qəni oğlu – öldürülüb;
101. Ərzi Kəbir qızı – öldürülüb;
102. Gülxanım Qurban qızı – öldürülüb;
103. Ağa Xanım Nur Məhəmməd qızı – öldürülüb;
Cəmi: 2.213.055 rubl.
Düzdür: Alpan cəmiyyətinin starşinası.
Qubadan məsafə – 7 verst.
AR DA, f. 1061, s. 1, iş 98, v. 122 – 125

Rustov polis nahiyəsi

Sənəd № 258

Qərar

14 dekabr 1918-ci il.
Quba qəzası Rustov nahiyəsi Rustov kəndi
(Sənəd Azərbaycan dilində ərəb hərfləri ilə tərtib olunub)
Tərcümə: Biz, Quba qəzası Rustov nahiyəsinin eyniadlı kəndinin sakinləri, cəmiyyətin yığıncağına toplaşaraq, erməni quldur dəstələrinin bizim kəndimizə hücumu zamanı öldürülənlərin siyahısını tərtib etdik.
Qeyd: Ermənilər tərəfindən 5 kişi, 1 qadın öldürülmüşdür:
1. Mustafa Hacı İsa oğlu – 40 yaş;
2. Mehdi Muslim oğlu – 25 yaş;
3. Kəmaləddin Turab oğlu – 25 yaş;
4. Camal Daşdəmir oğlu – 25 yaş;
5. Şeyx Murad Hacı oğlu – 17 yaş;
6. Bülbül Məhəmməd qızı – 50 yaş;
100 nəfər sakinin imzası.
Quba qəzası Rustov cəmiyyəti starşinasının imzası və möhürü.
AR DA, f. 1061, s. 1, iş 98, v. 149

Sənəd № 263

Qərar

14 dekabr 1918 –ci il.
Quba qəzası Rustov nahiyəsi Nudin (Növdün) kəndi
(Sənəd Azərbaycan dilində ərəb hərfləri ilə tərtib olunub)
Tərcümə: Biz, Quba qəzası Rustov nahiyəsi Növdün kəndinin sakinləri, cəmiyyətin yığıncağına toplaşaraq, erməni quldur dəstələrinin bizim kəndimizə hücumu zamanı öldürülənlərin siyahısını tərtib etdik.
Qeyd: Ermənilər tərəfindən 7 nəfər öldürülmüşdür:
1. Almas Hacı Baba oğlu – 40 yaş;
2. Aslan Qurban oğlu – 30 yaş;
3. İslam Yusif oğlu – 35 yaş;
4. Murad Hacı Cavad oğlu – 24 yaş;
5. Kərəm Qafiyə oğlu – 50 yaş;
6. Ramazan Nəcəf oğlu – 30 yaş;
7. Hacı Seyfəddin Molla Şəhabəddin oğlu – 40 yaş.
60 nəfər sakinin imzası.
Nudin kənd starşinası İsa Əzim Hacı oğlunun imzası və möhürü.
AR DA, f. 1061, s. 1, iş 98, v. 154.

Sənəd № 264

Qərar

14 dekabr 1918-ci il.
Quba qəzasının Rustov nahiyəsi Zərqava kəndi
(Sənəd Azərbaycan dilində ərəb hərfləri ilə tərtib olunub)
Tərcümə: Biz, Quba qəzası, Rustov nahiyəsi Zərqava kəndinin sakinləri cəmiyyətin yığıncağına toplaşaraq, erməni quldur dəstələrinin bizim kəndimizə hücumu zamanı öldürülənlərin siyahısını tərtib etdik.
Qeyd: Ermənilər tərəfindən 10 kişi öldürülmüş, 1 kişi yaralanmışdır:
1. Hacı Pirverdi Şeyxverdi oğlu – 70 yaş;
2. Talıb Hacı Pirverdi oğlu – 18 yaş;
3. Novruz-Əli Vəli oğlu – 50 yaş;
4. Nəsir Novruz-Əli oğlu – 17 yaş;
5. Əsgərəli Oruc-Əli oğlu – 25 yaş;
6. Mehrəli Mürsəl oğlu – 36 yaş;
7. Ələkbər Zərbəli oğlu – 20 yaş;
8. Şaban Mürsəli oğlu – 30 yaş;
9. Əli Paşa Məhərrəm oğlu – 40 yaş;
10. Sərdar Şamil oğlu – 32 yaş;
11. Bala Əli Ağa Rəhim oğlu – 24 yaş – yaralanıb və müalicə olunub.
40 nəfər sakinin imzası.
Quba qəzası Zərqava cəmiyyəti starşinasının imzası və möhürü.
AR DA, f. 1061, siy. 1, iş 98, v. 155