Fövqaladə Təhqiqat Komissiyasının üzvləri

Xasməmmədov Ələkbər bəy Hacıbaba oğlu – (1870 - 1925), Azərbaycan
Xalq Cümhuriyyəti dövründə tanınmış ictimai və dövlət xadimi. Gəncənin kübar ailəsinə mənsub olmuşdur. Moskva Dövlət Universitetini bitirmişdir. Hüquqşünas, andlı iclasçı. Rusiya imperiyası dövrü tanınmış hüquqşünas və ictimai xadim, AXC dövrü görkəmli siyasi və dövlət xadimi Xəlil bəy Xasməmmədovun böyük qardaşı. Gəncə müsəlman xeyriyyə cəmiyyətinin, habelə “Difai” partiyasının mərkəzi komitəsinin üzvü. 15 iyul 1918-ci il tarixdən – AXC Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının sədri, 24 fevral 1919-cu ildən – Azərbaycan Məhkəmə Palatasının baş sədri. Azərbaycan sovetləşdirildikdən sonra 1920-ci ilin mayından Azərbaycan SSR
Ədliyyə Xalq Komissarlığının məhkəmə orqanlarında işləmişdir.
7 iyun 1920-ci il tarixdə Y rayonun mühüm məsələlər üzrə xalq hakimi vəzifəsinə təyin edilmişdir. 1925-ci ildə Sovet hökuməti tərəfindən həbs edilmiş və güllələnmişdir.

Şahmalıyev İsmayıl bəy Nəsrulla bəy oğlu – (1883-1938), hüquqşünas, titullu müşavir. 1902-ci ildə Tiflis oğlanlar gimnaziyasını, 1908-ci ildə Novorossiyski Universitetinin hüquq fakültəsini bitirmişdir, xidmətə 10 fevral 1909-cu ildə Tiflis Məhkəmə palatası yanında I cinayət departamentində məhkəmə vəzifələrinə kiçik namizəd kimi başlamışdır, 1 fevral 1910-cu il tarixdən Yelizavetpola keçirilmiş və burada 1910-1911-ci illərdə quberniya katibi, Yelizavetpol Dairə Məhkəməsində məhkəmə vəzifələrinə baş namizəd vəzifələrində işləmiş, 4-cü istintaq şöbəsinə, Yelizavetpol qəzasının Ləki istintaq sahəsinə rəhbərlik etmişdir. 1911-ci ilin sentyabrında istefaya çıxmışdır.

1913-cü ilin iyulunda yenidən dövlət xidmətinə qayıtmış, İrəvan Dövlət Palatasının xüsusi tapşırıqlar məmuru təyin edilmişdir. 16 fevral 1914-cü ildən – İrəvan quberniyasının Naxçıvan nahiyəsinin Vergi Müfəttişinin köməkçisi, 1914-cü ilin aprel ayından 1915-ci ilədək Palatanın mühasib köməkçisi, ödəniş şöbəsinin müdiri, Palatanın Katibi, xüsusi tapşırıqlar məmuru, 1916-cı ildə – Palatanın I bölmə rəisi. 1916-cı ilin dekabrında
Naxçıvan nahiyəsinin Vergi Müfəttişinin baş köməkçisi, 1917-ci ilin yanvarında – Zaqatala əyalətinin Vergi Müfəttişi təyin edilmişdir. 26 avqust 1918-ci ildə Gəncə Dairə məhkəməsinin üzvü təyin edilmişdir. 31 avqust
1918-ci il tarixində AXC hökumətinin yaratdığı Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının tərkibinə daxil edilmiş, Bakı quberniyasının Şamaxı və Göyçay qəzalarının və Yelizavetpol quberniyalarının talan edilməsi haqqında cinayət
işlərini araşdıran istintaq qruplarında işləmişdir. 19 mart 1919-cu il tarixində Azərbaycan Hərbi Məhkəməsinin Hərbi Müstəntiqi təyin edilmişdir.

1 may 1919-cu il tarixində işin azlığı səbəbindən FTK- üzvlüyündən azad edilmişdir. Sovet dövründə Gəncədə və Bakıda vəkil kimi çalışmış, Ədliyyə Xalq Komissarları yanında Hüquq müdafiəçiləri Kollegiyasının üzvü
olmuşdur. Bakıda dövlət müəssisələrində hüquq məsləhətçisi işləmişdir.

1938-ci il aprelin 2-də Az.DİXK Dövlət Təhlükəsizliyi orqanları tərəfindən guya əks-inqilabçı, millətçi qiyamçı təşkilata mənsub olmaqla ittiham edilərək həbs olunmuşdur. Özünü müqəssir bilməmişdir. 2 iyun 1938-ci il tarixində Az.SSR DİXK Xüsusi Üçlüyü tərəfindən İslah-Əmək Düşərgəsində (İƏD) çəkməklə 10 il müddətinə məhkum edilmişdir. 25 noyabr 1938-ci il tarixində Xabarovsk diyarında İƏD-də ölmüşdür. 1955-ci ildə bəraət almışdır.
 

Novatski Andrey-Klimentiy Fomiç – (1866- ?), hüquqşünas, saray müşaviri, milliyətcə polyak, Varşava Universitetini bitirmiş, 1899-1902-ci illərdə Varşavanın məhkəmə-istintaq orqanlarında işləmiş, 1903-1907-ci illərdə – Bakı Dairə Məhkəməsinin Şamaxı şöbəsinin Barışdırıcı Hakiminin köməkçisi olmuş, eyni zamanda Mərəzə, sonra Basqal istintaq bölmələrinə rəhbərlik etmişdir.

1907-ci ilin fevral ayından 1908-ci ilin yanvar ayınadək I Bakı şəhər İstintaq bölməsinin rəisi olmuşdur. 1908 -1918-ci illərdə Tiflis şəhərinin 4-cü barışdırıcı məhkəməsində barışdırıcı hakimin köməkçisi işləmişdir. 1918-ci ilin fevralında Yelizavetpol dairə məhkəməsinin üzvü təyin edilmişdir.

31 avqust 1918-ci il tarixində AXC hökumətinin yaratdığı Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının tərkibinə daxil edilmişdir. FTK-nın ən işgüzar və fəal üzvlərindən biri olmuş, Şamaxı və Quba qəzalarının talan edilməsi haqqında cinayət işlərini araşdıran istintaq qruplarına rəhbərlik etmiş, FTK-nın digər istintaq qruplarının fəaliyyətində iştirak etmişdir. Azərbaycanın erməni millətçiləri tərəfindən talana məruz qalmış müxtəlif regionlarında FTK-nın apardığı istintaqların nəticələri üzrə çıxarılmış qərarların çoxu onun tərəfindən hazırlanmışdır. 1919-cu ilin aprel ayının 1-də Bakı Dairə Məhkəməsinin üzvü təyin olunmuşdur. 1920-ci
ilin may ayından etibarən Azərbaycan SSR Ədliyyə Xalq Komissarlarının məhkəmə orqanlarında işləmiş, Y rayonun Xalq Hakiminin (Ələkbər Xasməmmədovun) katibi olmuşdur. Sonrakı taleyi məlum deyil.

Mixaylov Nikolay Mixayloviç – (1867-1920), hüquqşünas, mülki müşavir, milliyətcə rus, Xarkov Universitetinin hüquq fakültəsini bitirmiş, 1892-1893-cü illərdə İrəvan Dairə Məhkəməsinin cinayət şöbəsində xidmətə başlamışdır.

Sonradan Tiflis Dairə məhkəmə orqanlarında (1893-1894), Şamaxı şöbəsində və Bakı Dairəsinin özündə (1894-1896), Yekaterinodar Dairəsində (1896-1898), Kutaisi Dairəsində (1898-1899), Novouz qəzasında (1899-1900), Qoridə (1900-1902) Dairə məhkəmələrinin katibinin köməkçisi və katibi, Barışdırıcı hakim, müstəntiq, Zemstvo rəisi və Köçürülmə Divanxanasının üzvü vəzifələrində çalışmışdır. 12 iyun 1902-ci il tarixində Yelizavetpol quberniyasının Əkinçilik və Dövlət Mülkiyyətləri İdarəsi yanında xüsusi tapşırıqlar məmuru, 5 dekabr 1903-cü ildən – köçürülmə işləri üzrə Yelizavetpol Quberniya Divanxanasının üzvü, 21 fevral 1908-ci ildən – Yelizavetpol Dairə Məhkəməsinin Fəxri Barışdırıcı hakimi olmuşdur. 1913-cü ilin fevralında kəndli məsələləri üzrə Kutaisi Quberniya Divanxanasının üzvü vəzifəsinə keçirilmişdir. 14 oktyabr 1916-cı ildə müharibə qanunlarına görə Türkiyənin işğal edilmiş əyalətlərinin General Qubernatoru yanında
Qara Kilis Dairə rəisinin köməkçisi təyin edilmişdir. 1917-ci il martın 22-dən – Aşin Dairəsi rəisinin köməkçisi, 1917-ci il dekabrın 30-dan köçürülmə məsələləri üzrə Yelizavetpol Quberniya Divanxanasının üzvü olmuşdur.

17 fevral 1919-cu il tarixində Bakı Dairə Məhkəməsinin üzvü təyin edilmiş, 10 iyun 1919-cu ildən Gəncə Dairə Məhkəməsinə keçirilmişdir. 31 avqust 1918-ci il tarixində AXC hökumətinin yaratdığı Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının tərkibinə daxil edilmişdir. FTK-nın ən işgüzar və fəal üzvlərindən olmuş, Bakı quberniyasının Şamaxı və Göyçay qəzalarının və Yelizavetpol quberniyası qəzalarının talan edilməsinə dair cinayət hallarını araşdıran istintaq qruplarına rəhbərlik etmişdir. 1919-cu ilin noyabrında FTK ləğv edildikdən sonra, Komissiya Sədrindən “Komissiyanın işində göstərdiyi fədakar və səmərəli fəaliyyətinə görə” təşəkkür almışdır, 25 noyabr 1919-cu ildə Gəncə Dairə Məhkəməsində öz vəzifəsinə qayıtmışdır. 1920-ci ilin may ayının sonunda Gəncə üsyanı zamanı öz mənzilində naqafil güllədən həlak olmuşdur.
 

Qudvillo V.V. – (?-?), Barışdırıcı Hakimlər Qurultayının sədri, Həqiqi Mülki Müşavir. 1 sentyabr - 27 oktyabr 1918-ci il tarixində AXC hökumətinin yaratdığı Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının üzvü olmuş, yeni təyinatı
– Maliyyə Nazirliyində hüquq məsləhətçisi təyin edilməsi ilə əlaqədar olaraq FTK üzvlüyündən azad edilmişdir. Sovet hakimiyyətinin ilk illərində Azərbaycan SSR-nın məhkəmə orqanlarında işləmişdir, sonrakı taleyi məlum
deyil.

Təkinski Məmməd Xan – (1880-1938), AXC dövründə dövlət xadimi, hüquqşünas, andlı iclasçı. Milliyətcə türkmən, Axal-Təkə qalasına hücumdan sonra, 1881-ci ildə Göytəpə rayonunda gedən rus-türkmən döyüşləri
zamanı rus ordusunun polkovniki Ehsan Xan Naxçıvanski tərəfindən xilas edilmiş və övladlığa götürülmüşdür. 1901-ci ildə 1-ci Tiflis kişi gimnaziyasını bitirmiş, 1901-1908-ci illərdə fasilələrlə Novorossiyski Universitetinin
əvvəlcə fizika-riyaziyyat, sonra hüquq fakültəsində oxumuşdur.

Cənubi Qafqazın şəhərlərində, o cümlədən Bakıda məhkəmə orqanlarında işləmişdir. Azərbaycan cəmiyyətinin kübar dairələrinə daxil idi. 1918-ci ilin sentyabrında andlı iclasçı kimi AXC hökuməti tərəfindən yaradılmış Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının tərkibinə daxil edilmişdir. FTK-nın Bakı və kəndlərində, Şamaxıda 1918-ci il mart hadisələrini araşdıran istintaq qruplarında işləmişdir.

FTK-nın sədri Ə.Xasməmmədov müvəqqəti olmadıqda onun vəzifəsini yerinə yetirmişdir. 29 yanvar - 10 oktyabr 1919-cu il tarixində AXC-nin Ermənistanda diplomatik nümayəndəsi olmuşdur. 1919-cu ilin 11 oktyabr - 1920-ci il 28 aprel tarixinədək AXC Xarici işlər nazirinin müavini olmuşdur. Azərbaycan sovetləşdirildikdən sonra, əvvəlcə Azərbaycan SSR XİXK-da işləmiş, 1922-ci ildən Ədliyyə XK yanında Müdafiəçilər Kollegiyasının üzvü olmuşdur, 1926-cı ildə onun tərkibindən çıxarılmışdır.Sovet dövlət idarələrində hüquq məsləhətçisi işləmişdir.

1937-ci il 18 noyabr tarixində Az.DİXK Dövlət Təhlükəsizliyi orqanları tərəfindən guya əks-inqilabçı, milli, qiyamçı-terror təşkilata mənsub olmaqda ittiham edilərək həbs olunmuşdur. Özünü müqəssir bilməmişdir. 15 mart 1938-ci il tarixində Az.SSR DİXK Xüsusi Üçlük tərəfindən ən yüksək cəzaya-güllələnməyə məhkum edilmiş, hökm həmin il martın 21-dən 22-nə keçən gecə yerinə yetirilmişdir. 1955-ci ildə bəraət almışdır.

Aleksandroviç (Litovski) Aley Adamoviç - (1882- ?), hüquqşünas, milliyətcə Litva tatarlarından. 1919-cu ilin sentyabrında Azərbaycan dairə Məhkəmə Palatasının andlı iclasçılar sırasına daxil edilmişdir. 5 dekabr 1918-ci ildə Məmməd Xan Təkinskinin məsləhəti ilə AXC Hökumətinin yaratdığı Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının tərkibinə daxil edilmişdir. FTKnın Bakı qrupunda işləmişdir, Komissiyanın yazışmalarını aparmışdır, dövlət qulluğunda işləməmişdir. Komissiya 1919-cu ilin noyabrında ləğv edilənədək onun tərkibində qalmışdır. Sovet hakimiyyətinin ilk illərində Ali Tribunal yanında İstintaq Komissiyasının üzvü olmuşdur.

Sonrakı taleyi məlum deyil.